Een bijzondere mosterd: Zwarte mosterd

Zwarte mosterd (Brassica nigra) is tegenwoordig inheems in tropische delen van Noord-Afrika, de gematigde zones van Europa en delen van Azië. Men neemt echter aan dat zwarte mosterd zijn oorsprong vindt in het Middellandse Zeegebied, waar de soort al duizenden jaren wordt verbouwd. Zwarte mosterd lijkt sterk op de witte mosterd (Sinapis alba), maar zwarte mosterd heeft iets kleinere zaden.

[Image: Matt Lavin]

De bladeren zijn blauwgroen van kleur. Zwarte mosterd bloeit van juni tot in september. De bloeiwijze is een tros met de bekende gele bloemen. Na de bloei ontstaat een tot 2,5 centimeter lange hauw, waarin vier tot tien zaden verstopt zitten. Die ronde zaden zijn donkerbruin, grauwgrijs of zwart van kleur met een netvormige zaadhuid.

Ook van zwarte mosterd wordt, jawel, mosterd gemaakt, maar dat is wereldwijd een wat aflopende zaak. Andere mosterdsoorten zijn namelijk eenvoudiger te oogsten en tijd is geld.

De plant blijkt extreem giftig voor paarden te zijn en er is dus iets aan de hand met de zwarte mosterd. Het blijkt een mogelijk onbedoeld bijverschijnsel van een uniek verdedigingsmechanisme van de zwarte mosterd.

Sommige plantensoorten uit het geslacht Brassicaceae, waartoe koolsoorten, mosterd en mierikswortel behoren, verdedigen zich tegen vraat door de aanmaak van bittere glucosinolaten. Wanneer het blad wordt beschadigd komen die glucosinolaten vrij en maken snel het enzym Myrosinase aan. Dat enzym 'lost' eigenlijk de eitjes van vlinders van het geslacht Pieris op. Het grote koolwitje (Pieris brassicae) heeft daar echter weer een antigif tegen ontwikkeld. Die voortdurende 'wapenwedloop' is hiermee echter nog niet ten einde, want de zwarte mosterdplant maakt intussen ook een stof aan waardoor cellen onder de eitjes van het koolwitje uitdrogen of van het blad vallen.

Uit recent onderzoek blijkt dat de verdedigingsmethode van zwarte mosterd heel specifiek wordt toegepast voor eitjes van het koolwitje en niet werkt voor eitjes van verschillende andere vlindersoorten[1]. Waar de herkenning van de eitjes door de plant op is gebaseerd en welke afweerstof daarbij wordt toegepast is nog onbekend en vergt nog meer onderzoek.

[1] Griese et al: Insect egg-killing: a new front on the evolutionary arms-race between brassicaceous plants and pierid butterflies in New Phytologist – 2021. Zie hier.