Een bijzondere mosterdplant: Koolzaad

Ooit, lang geleden, is koolzaad (Brassica napus) ontstaan als een bastaard van kool en het bij ons ook inheemse raapzaad (Brassica rapa). Van koolzaad is dus geen oorspronkelijke wilde vorm bekend, maar dat weerhoudt hem er niet van om gemakkelijk te verwilderen.

Een probleem ontstaat bij het Engelse woord rapeseed, dat dus bij de vertaling geen raapzaad oplevert is, maar koolzaad. De zo kuise Amerikanen spreken trouwens liever van canola (CANadian Oil Low Acid) dan van rapeseed omdat mensen eens mochten gaan geloven dat het zou gaan om ‘verkrachtingszaad’. Zucht.

Zoals alle mosterdvarianten was koolzaad niet zo geschikt als voedsel voor mens en dier vanwege de hoge niveaus aan glucosinolaten. Selectie en genetische manipulatie hebben er voor gezorgd dat de huidige rassen minder glucosinolaten bevatten en dus wordt koolzaad tegenwoordig ingezet voor de productie van biodiesel en cosmetische oliën. De plant zelf is zeer geschikt als krachtvoer voor vee.

Kun je dus mosterd maken uit koolzaad? Theoretisch zou dat kunnen als je een wilde bastaard zou kunnen vinden. Aan de huidige vorm is zoveel gesleuteld dat de pittige glucosinolaten nauwelijks meer aanwezig zijn.

Halverwege de twintigste eeuw werd in Nederland, met name in Groningen, maar liefst 30.000 hectare verbouwd. De inpoldering van de Flevopolder maakte het gewas ook in die streek populair vanwege de positieve invloed van het koolzaad op de bodemstructuur. Door het toenemende gebruik van fossiele brandstof verloor koolzaad bij veel ondernemers zijn plaats in het teeltplan.

[Koolzaadolie van brassicaolie.nl]

Koolzaad wordt tegenwoordig weer in toenemende mate in ons land geteeld vanwege zijn olie, zowel als biobrandstof als voor gebruik in de keuken. Iedere geteelde hectare brengt naast olie ook stro en koek bij restproducten voort. De gemiddelde koolzaadopbrengst per hectare ligt in Nederland tussen de 4000 en 5000 kilo onder gunstige omstandigheden, waaruit ruim 1500 liter koolzaadolie gewonnen kan worden. Vaak dient het koolzaad eerst met wamre lucht worden gedroogd, voordat de koolzaadolie eruit kan worden geperst.

Koolzaadolie uit eerste milde persing is te gebruiken in koude en warme gerechten, voor in sauzen, dressings en is tevens geschikt om mee te koken en in te bakken.